اهداف رسیدگی به موجودی کالا:
1- مقادیر کلیه موجودی کالا متعلق به شرکت در تاریخ ترازنامه به نحومناسبی ( انبارگردانی ) مورد مشاهده و شمارش قرار گرفته و اقلام راکد ، ناباب، کم مصرف ، خسارت دیده و بلا استفاده به نحو مطلوب مشخص شده و برحسب خالص ارزش فروش در ترازنامه ارائه شده باشد .
2- قیمت تمام شده موجودیها بطور صحیح و طبق اصول متداول حسابداری در حسابها منعکس شده باشد ( قیمت گذاری مناسب ) و اعمال آن ثبات رویه رعایت شده باشد .
3- ذخایر کافی در خصوص کاهش احتمالی ارزش در حسابها منظوظر شده باشد .
4- مالکیت موجودی ها براساس اسناد و مدارک مثبته محرز شده باشد .
5- مبالغ مندرج در ترازنامه کلیه موجودیها را در بر گرفته و به نحو مناسب طبقه بندی و افشاء شده باشد .
برنامه رسیدگی موجودی کالا:
نظر به اینکه مقدار موجودی کالا در پایان سال مالی بوسیله شمارش ، توزین ، اندازه گیری حجم و سایر روشها تعیین می گردد و سپس با استفاده از مدارک موجود در موسسه ارزش آنها مشخص می شود لذا رسیدگی موجودی کالا شامل دو مرحله است :
1- مقدار موجودیها .
2- ارزش موجودیها.
مقدار موجودیها از طریق شمارش( انبارگردانی) مشخص خواهد شد .
رسیدگی به ارزش موجودیها:
اساس ارزیابی بر دو نکته استوار است :
الف ) ثبات رویه : روش قیمت گذاری موجودی های باید با سال قبل یکسان باشد .
ب) اقل قیمت تمام شده و خالص ارزش فروش با ارزش جایگزینی : در مورد ارزیابی موجودی کالا باید مورد توجه قرار گیرد و در رسیدگی به موجودی کالا موارد زیر باید مد نظر قرار گیرد:
1- کنترل محاسبات : بعد از اخذ صورت ریز موجودیها و اطمینان از قیمت مقادیر موجودی ، حسابرس باید محاسبات صورتها را ( ضرب، جمع و تفریق ) را کنترل نماید.
2- در مورد موجودی مواد خام و قطعات خریداری شده بهای تمام شده را بصورت نمونه با فاکتورها و لیست قیمتها ، ترازنامه ها و سایر مدارک مثبته مقایسه نماید .
3- تحقیق نماید که آیا در موارد لازم ذخیره کافی جهت کاهش ارزش موجودی به خالص ارزش فروش تامین شده است .
4- معقول بودن میزان موجودی های جنسی و کار در جریان پیشرفت را از طریق اطلاعات زیر بررسی نماید:
الف) اخذ لیست گردش کالا و موجودی اول دوره خرید طی دوره فروش ( مصرف ) و موجودی پایان دوره و مطابقت:
4-1- مانده های تعدادی/ ریالی اول دوره با تراز پایان سال مالی قبل .
4-2- مانده های تعدادی/ ریالی اول دوره با تراز پایان سال مالی جاری .
4-3- خرید طی دوره با مقدار خرید طبق دفاتر موسسه.
4-4- فروش یا مصرف طی دوره با مقدار خرید طبق دفاتر موسسه.
4-5- مقایسه با برگهای اولیه شمارش، محاسبات، جمع ها، انتقال اقلام به صورت خلاصه.
ب) کاربرگهای شمارش موجودی را از نظر اقلام غیرعادی بررسی و علت مغایرتهای عمده بین شمارش و سوابق مالی موسسه را جویا شود.
5- نتایج آزمونهای انقطاع زمانی در مورد آخرین رسید و حواله انبارها ، به منظور تاکید ثبت معاملات در دوره مالی مربوطه بررسی نمائید.
6- در خصوص موجودیهای امانی دیگران نزد موسسه ، از عدم احتساب آنها به عنوان موجودی جنسی صاحبکار اطمینان حاصل شود .
7- در خصوص موجودیهای امانی دیگر تائیدیه لازم اخذ گردد .
8- در مورد کالای ساخته شده ، بهای تمام شده هر واحد ، از نظر نرخهای مواد و دستمزد و سربار مورد مطالعه قرارداد و بهای تمام شده هر واحد با فاکتورهای خرید ، هزینه ، دستمزد و تخصیص سربار و ردیابی و از صحت آنها اطمینان حاصل نمائید .
9- در مورد کالای ساخته شده ، از طریق سیستم هزینه یابی استاندارد حسابهای انحرافات و گزارشات مربوطه را مورد رسیدگی قرارداده و کلیه انحرافات قابل توجه را بررسی نمایئد .
10- پس از انجام کلیه رسیدگیها ، حسابرس میتواند با مقایسه چند نسبت به نسبتهای مشابه در سالهای قبل تا حدود زیادی از قیمت مبلغ موجودی کالا مطمئن گردد و این نسبتها عبارتند از :
- نسبت موجودی کالا به قیمت تمام شده کالای فروش رفته
- نسبت موجودی کالا به فروش
- نسبت موجودی کالا به خرید
نوسانات شدید این نسبتها ممکن است به علت یک یا مجموعه ای از عوامل زیر باشد:
الف) اشتباهات در شمارش مقداری موجودی
ب) اشتباهات در ارزیابی موجودی
ج) انباشته شدن مقدار زیاد موجودیهای ناباب
د) عدم وجود کنترل بر میزان مورد لزوم نگهداری کالا ( از قبیل حداقل و حداکثر موجودی )
ه) تولید مازاد بر تقاضای بازار.